"Dita e verës"

Pierwszy dzień lata w… marcu? W Polsce w tym czasie dopiero wyglądamy pierwszych oznak wiosny, a Albania już świętuje rozpoczęcie lata? Tak, to nie pomyłka. Ta data jest ściśle związana z kalendarzem rolniczym, kiedy przyroda budzi się do życia i można rozpocząć prace na polu czy w ogrodzie. Samo święto wywodzi się jeszcze z czasów iliryjskich i do tej pory jest obchodzone na terenie całej Albanii, chociaż centrum obchodów to miejscowość Elbasan, niedaleko której znajdowała się pogańska świątynia bogini przyrody (znanej w mitologii rzymskiej jako Diana). 

Święto jest podzielone na kilka etapów. Zanim rozpoczną się właściwe obchody, trzeba najpierw posprzątać dom i podwórko oraz udekorować je kwiatami (szczególnie fiołkami, jaśminem czy goździkami) i zielonymi gałązkami. 13 marca, w czasie tzw. „Nata e verës” – „Nocy lata”, zapala się ognisko, żeby oczyścić otoczenie z ciężkiej, zimowej energii. 14 marca rozpoczyna się świątecznym śniadaniem i przyjmowaniem gości, którzy częstują się tradycyjnymi potrawami (każdy region ma swoje specjały, na przykład „tavë kosi”, czyli zapiekana w jogurcie jagnięcina z Elbasanu), śpiewając stare, ludowe pieśni takie jak „Różany ogród” czy „Jak ptak wiosną”. Symbol „Dnia lata” to również maślane ciastka o nazwie „ballokume”, robione z masła, mąki kukurydzianej, cukru i jajek, wypiekane w piecu opalanym drewnem. 

Ten dzień nie może się też obyć bez pikniku na łonie natury, co jest kolejnym ważnym elementem świątecznej tradycji. Rodziny i grupy przyjaciół cieszą się (na ogół piękną) pogodą, przyrodą, dobrym jedzeniem i wesołą muzyką. W miastach organizowane są koncerty, zabawy dla dzieci czy kabarety. 

Ciekawym zwyczajem jest obmywanie twarzy i oczu wodą z dodatkiem wiosennych kwiatów, a także wodą po ugotowanych dzień wcześniej jajkach – symbolu nowego życia. Ma to zapewnić szczęście i powodzenie przez cały rok. Wczesnym rankiem śpiącym jeszcze dzieciom mamy delikatnie kładą kwiaty na twarz i poduszkę. Talizmanem jest także zawiązana na nadgarstku biało-czerwona (kolory zdrowia i czystości duszy) lub kolorowa bransoletka. 

Jakiś czas temu pisałam o dwóch porach roku w świadomości Albańczyków (TU). Jak widać wynika to przede wszystkim z albańskiej tradycji!