SZKÓŁKA JĘZYKOWA – „Jam në Sarandë”

W języku polskim większość albańskich nazw miejscowości odmieniamy według zasad naszego języka, czyli jedziemy do Tirany, jesteśmy w Beracie, zwiedzamy Gjirokastrę. Jednak gdy zwrócimy uwagę na znaki drogowe z nazwami miast czy wsi, zobaczymy pewną niekonsekwencję. Raz wjeżdżamy do „Sarandë”, a raz do „Sarande”. Gdy posłuchamy miejscowych okazuje się, że nasza miejscowość to „Saranda”. Ile nazw może mieć jedno miasto?!

Ten problem stwarzają rzeczowniki określone i nieokreślone w języku albańskim. Poprawną wersją na mapie lub znaku jest „Sarandë” (pamiętamy, że „ë” jest nieme na końcu wyrazu), a brak dwóch kropeczek nie jest spowodowany oszczędnością farby (choć zakładam i taką możliwość), ale faktem, że Albańczycy doskonale wiedzą, jak wygląda wersja poprawna i do przeczytania bez błędu kropek nie potrzebują. 

Nieokreśloną wersję stosujemy, gdy chcemy powiedzieć, że jesteśmy w Sarandzie:

„Jam / je / është / jemi / jeni / janë në Sarandë” – „Jestem / jesteś / jest / jesteśmy / jesteście / są w Sarandzie”

lub jedziemy do Sarandy : „Shkoj në Sarandë” – „Jadę / Idę do Sarandy”.

„Saranda” to postać określona, która najczęściej pojawia się z przymiotnikiem, na przykład „Saranda e bukur” – „piękna Saranda”. 

Gdy jedziemy z Sarandy, według zasad gramatycznych również używamy rzeczownika określonego: „Shkojmë nga Saranda” – „Jedziemy / Idziemy z Sarandy”. 

Podobnie odmieniamy inne nazwy w formie żeńskiej – Tiranë / Tirana, Bistricë / Bistrica, Vlorë / Vlora, Himarë / Himara” itp. Tu zasada jest w miarę prosta, ale co zrobić, gdy trafimy na znak, który informuje nas, że znajdujemy się w… „Gjirokastër”? Na szczęście to także forma żeńska: „Gjirokastër / Gjirokastra, Mallakastër / Mallakastra, Shkodër / Shkodra” itp. 

Nazwy rodzaju męskiego nie sprawiają wielkich trudności, rzeczownik określony ma dodane „i” na końcu wyrazu: „Berat / Berati, Durrës / Durrësi, Elbasan / Elbasani, Fier / Fieri” itp. 

Ciekawym przypadkiem są nazwy miejscowości pochodzące od imion i nazwisk różnych zasłużonych dla kraju lub regionu osób, na przykład od bohaterów narodowych, jak „Bajram Curri” czy „Asim Zeneli”. To tak, jakbyśmy mieszkali w Józefie Piłsudskim albo urodzili się w Tadeuszu Kościuszce. W języku albańskim traktuje się takie nazwy jako całość i nie zmienia postaci na określoną lub nieokreśloną. 

Mam nadzieję, że nikt z Was już nigdy nie powie, że wypoczywał w „Sarande”. Nawet gdy nie zobaczy tych nieszczęsnych kropek…  

WYMOWA 

ç – „cz”

dh – można wymówić „d”, ale poprawnie wymawiamy (ładny przykład podaje Wikipedia) jak w angielskim słowie this

ë – w środku wyrazu „y” lub nieme; na końcu wyrazu – nieme

gj – „dź”

nj –„ ń”

q – coś pomiędzy „ć” a „cz”; łatwiej wymawiać „ć”

sh – „sz”

th – można wymówić „t”, ale poprawnie (znów Wikipedia) podobnie jak w angielskim slowie think

x – „dz”

xh – „dż”

y – jak niemieckie lub tureckie „ü”

zh – „ż”